Hjarðhegðun fjár

Það hefur gjarnan einkennt fé að fylgja forystusauðunum.  Forystusauðirnir virðast hafa hæfileika til að finna alltaf beitarlandið.  Þetta vita hinir sauðirnir, því hefur skapast sú hefð meðal fjárins að fylgja forystusauðnum, hvort sem hann heldur sig á öruggum slóðum, eða anar út á klettasyllur sem ekki geta borið alla hjörðina.  Ef syllan brestur undan þunga fjárins hrynur hjörðin niður og verða þá margir sauðir fyrir limlestingum.

Segja má að fjárhirðar hafi sömu skyldu að gegna gagnvart hjörðinni - þeirra hlutverk er að finna besta beitarlandið, en þeirra hlutverk er líka að koma í veg fyrir að hjörðin hætti sér út á klettasyllur sem ekki geta borið hana.

Mér datt í hug þessi samlíking að fjármagn og sauðfé virðist hafa svipaða hegðun.  Fyrr á þessu ári reyndu menn að ná mikilli ávöxtun með kaupum og sölu á olíu, en svo datt botninn úr þeim viðskiptum.  Sömu sögu má segja um skuldabréfamarkaðinn og bankana.  Spurningin er hvar var fjárhirðirinn?  Var hann ekki starfi sínu vaxinn?

Það er hverjum manni ljóst að fjáreigendur hefðu verið fljótir að reka þann fjárhirði sem hefði ekki getað komið í veg fyrir að féð hefði farið sér að voða.  Það vantar nýjan fjárhirði.

Endurbætur á fjármálamörkuðum nauðsynlegar

10% meðaltal

Þjálfarinn hafði fengið niðurstöðurnar úr þrekprófinu og fitumælingunni.  Það var ljóst að þrekið hjá liðinu var alveg í molum, langt fyrir neðan það sem ásættanlegt var.  Sama var að segja um fitumælinguna, liðið þurfti í heild sinni að léttast um 10%.

Í liðinu voru margir mismunandi einstaklingar, einn sem var að koma úr fitness-keppni "skorinn" og fínn, enga fitu að finna enda þurfti að sýna alla vöðva.  Þarna var líka langhlaupari sem var í toppformi.  Einnig voru í liðinu aðrir einstaklingar sem drógu niðurstöðurnar langt niður fyrir ásættanlega niðurstöðu, nokkrir allt of feitir einstaklingar og aðrir með lystarstol. 

Þjálfarinn var í öngum sínum, niðurstöðurnar sýndu að það þyrfti átak til að létta liðið um 10% og auka þrekið um það sama.  Það var aðeins mánuður til stefnu til að ná þessu markmiði.  Þá fékk hann snilldarhugmynd,  allir skyldu bæta 20% við æfingatíma sinn og létta sig um a.m.k. 10%. 

Fitness gæinn og langhlauparinn kvörtuðu við þjálfarann, þar sem þeir voru báðir í toppformi og ekki eitt aukagramm á þeim.  Feitu einstaklingarnir tóku þessu vel og fannst þetta ekki mikið mál þar sem 20% viðbót við engan æfingatíma var ekkert, og þeir vissu að þeir hefðu gott af því að fara í smá megrun.  Lystarstol sjúklingurinn hafði ekki orku til að kvarta. 

Þjálfarinn sagðist ekki hlusta á svona raus, það yrðu allir að taka jafnt á sig.  Hann væri búinn að komast að því, með hjálp færustu hagfræðinga, að það yðri að laga meðaltalið, því meðaltalið væri það sem mestu máli skipti. Og þar við sat.

Að einum mánuði liðnum ákvað þjálfarinn að skoða stöðuna aftur.  Hann varð heldur betur hissa á niðurstöðunni.  Hann hafði ná markmiðinu um að létta liðið.  En þrekið hafði versnað til muna.  Þegar hann fór að skoða hverju þetta sætti kom eftirfarandi í ljós.  Langhlauparinn hafði látið taka af sér annan fótinn til að ná því markmiði að léttast, en hann gat ekki hlaupið lengur.  Fitness gaurinn hafði látið taka af sér handlegginn, en gat ekki æft lengur.  Þeir feitu höfðu allir lést um sín 10% hver, en lystarstols sjúklingurinn hafði dáið úr næringarskorti vegna þess að hann hafði verið að reyna að létta sig meira.

Árangurínn af 10% flötum niðurskurði var minni en enginn þegar upp var staðið.

 

Vaxtalækkun i stað gjaldþrotaleiðar

Á RUV var frétt í gær eða fyrradag um að Færeyingar hefðu gengið í gegnum kreppu upp úr 1990.  Upphaf fréttarinnar er eftirfarandi:

"Fólkið er mikilvægasta eign hvers samfélags og þegar erfiðleikar steðja að þurfa stjórnvöld að sjá til þess með öllum ráðum að íbúarnir flýi ekki úr landi því þeir komi aldrei allir til baka segir Hermann Oskarsson hagstofustjóri Færeyja."

Það virðist vera að ráðamenn þjóðarinnar geri sér ekki grein fyrir að hinn raunverulegi auður liggur í fólkinu sem hér býr og þeirri menntun og reynslu sem það hefur aflað sér.  Þegar harðnar á dalnum er það fólkið sem á að taka skellinn. 

Fjármagnseigendur skulu ekki tapa krónu, allar aðgerðir miða að því að þeir haldi sínu með vöxtum og vaxtavöxtum.  Til að koma í veg fyrir að þeir verði fyrir tapi er veittur aukinn greiðslufrestur.  Það versta sem þeir geta lent í er að þurfa að afskrifa þau útlán sem þau hafa veitt.  Þannig eru það einkum hagsmunir þeirra að heimilin í landinu verði ekki gjaldþrota.  Þetta  er ekkert annað en gjaldþrotaleið, þ.e. ekki skal veita hjálp fyrr en gjaldþrot blasir við. 

Heildarútlán bankanna til viðskiptavina eru 1.826 milljarðar kr.  Í lok ágúst voru íbúðarlán um 580 milljarðar kr., í þeirri fjárhæð eru einnig útlán Íbúðarlánasjóðs og sparisjóðanna. En ef þetta eru eingöngu lán bankanna myndi 1% lækkun vaxta þýða að þeir myndu tapa 5,8 milljörðum á ári, eða 0,3% af heildarútlánum til viðskiptavina.  Í samanburði við eigið fé þeirra eru þetta 2,9% af eigin fé. Ef við gefum okkur að heildarútlán til viðskiptamanna beri 20% vexti, er þetta lækkun um 1,6% af heildartekjum.  Þessi fjárhæð er smáræði í samanburði við það tap sem þeir gætu orðið fyrir með gjaldþrotaleiðinni.

Heildareignir lífeyrissjóðanna eru 1.647 milljarðar kr.  Lífeyrissjóðirnir eru með ávöxtunarkröfu upp á 3,5%, en á sama tíma lána þeir sjóðsfélögum sínum fasteignatryggða lán með með 4,15% eða enn hærri vöxtum.  Hlutfall lána til sjóðsfélaga er ekki nema brot af heildareign sjóðanna, þ.a. lækkun á vöxtum um 1% til skamms tíma myndi sennilega lækka vaxtatekjur þeirra um 0,1-0,15%.

Heimilin í landinu skulda yfir 800 milljarða vegna íbúðakaupa og hafa meira en tvöfaldast á síðustu 5 árum.  Aðrar skuldir heimilanna hafa nær þrefaldast.  Á sama tíma hafa meðallaun hækkað um 50%.  Vextir eru því mikið stærri hluti af útgjöldum heimilanna í dag en var fyrir 5 árum.  Ef kaupmáttur launa verður aftur sá sami og hann var þá, blasir við að heimilin geta ekki staðið undir meira en tvöfalt hærri vaxtagjöldum.

Heimilin í landinu þurfa að fá meira í sinn hlut en eingöngu hjálp þegar allt er komið í kalda kol.  Aðgerðir sem stuðla að því að heimilin geti haldið áfram rekstri eru aðgerðir sem koma sér betur fyrir þjóðfélagið í heild.  Eðlilegur rekstur heimilanna stuðlar frekar að því að  halda hjólum  á atvinnulífsins í gangi.

 Vaxtalækkun til heimilanna dregur úr kreppunni, gjaldþrotaleið er bara til að auka hana.

Voru það erlendir bankar og fjölmiðlar sem báru ábyrgðina?

Ég hélt einhvernveginn að eftirlitshlutverk með bönkunum hefði verið í höndum Seðlabanka og FME

Skuldar þúsund milljarða

Hvað eru þetta miklar skuldir?

Undanfarnar vikur er búið að vera að kaffæra okkur í tölum um það hvað búið er að steypa okkur í miklar skuldir.  Síðast í dag vorum við upplýst um að væntanleg lántaka ríkisins væri 1.400 milljarðar kr.  þar af 600 vegna ISAVE.

Þar sem ég er orðinn ruglaður í öllum þessum tölum fannst mér rétt að setja þessar tölur í samhengi við ýmsar aðrar tölur.

Verg landsframleiðsla (VLF)er í kringum 1.300 milljarðar kr.

Ríkisútgjöld samkvæmt fjárlagafrumvarip 500 milljarðar kr. 

Skuldir heimilanna um síðustu áramót voru 1.348 milljarðar kr.

Samanlögð innlán í nýju bönkunum þremur nema 1.156 milljörðum kr.

og útlán til viðskiptamanna 1.826 milljörðum kr.

Heildareignir þeirra nema 2.886 milljörðum kr., sem skiptast þannig að NBI á 1.300, Glitnir 800 og kaupþing 700.

Heildareign lífeyrissjóðanna nam 1.647 milljörðum í árslok 2007.

 

Þessar stærðir eru teknar saman í eftirfarandi mynd svona til að betur sé hægt að átta sig á hlutföllunum.

 

Þegar þessar stærðir eru skoðaðar sést að þetta eru gífurlega háar fjárhæðir.  Skuldsetning sem er meiri en nemur heildareignum lífeyirssjóðanna,  þreföldum útgjöldum ríkisins á einu ári og hærri en verg landsframleiðsla, er sú fjárhæð sem stendur til að taka að láni.  

Það kom mér hins vegar verulega á óvart við þessa skoðun hvað heimilin í landinu eru skuldsett.  Að skuldir þeirra sé samanlagðar jafn háar og fyrirhuguð lántaka er hreint ótrúlegt.  Eignirnar sem standa á móti þessu skuldum eru fasteignir að verðmæti 2.300 milljarðar og aðrar eignir upp á 1.000 milljarða, þar af innistæður upp á 265 milljarða og verðbréf og hlutabréf upp á 427 milljarða.  Allar þessar eignir hafa rýrnað á sama tíma og skuldirnar hafa hækkað vegna verðtryggingar og gengisfalls krónunnar.  Þannig má búast við að eignarskattsstofn sem var upp á 1.500 milljarða hafi lækkað umtalsvert.

 

 

Lengt í hengingarólinni

Forystumenn stjórnarflokkanna gáfu okkur smá innsýn inn í hvernig þeir ætla að "bjarga" heimilunum.

Fólki svíður hvernig lánin sem það tók til að kaupa íbúðarhúsnæði hækka, á meða fasteignaverð lækkar. Þeir ætla að lengja í hengingaról íbúðarlánanna, þannig að nú skal ekki einu sinni greiða niður lánin, sennilega ekki einu sinni áfallna vexti. Þannig hækka lánin enn meira.

Ef þú missir húsið má íbúðalánasjóður leigja þér það.

Ríkið ætlar ekki að hirða af þér barnabætur og vaxtabætur ef þú skuldar því.

Endurgreiðsla á innflutningsgjöldum bifreiða sem seldar eru úr landi, koma sér sérstaklega vel fyrir almenning í landinu, enda stundar hann útflutning í stórum stíl.

Ríkið á að fara vægar í innheimtuaðgerðir á vanskilum opinberra gjalda, innheimtumenn fá meira að segja leyfi til að fella niður dráttarvexti.

 Allar þessar aðgerðir eru til að bæta hag þeirra sem eru að komast í vanskil eða eru þegar komnir í vanskil.  Það er skiljanlegt, það getur ekki verið hagur fyrir ríkissjóð að Íbúðalánasjóður safni að sér fasteignum sem þeir geta hvorki selt né leigt og verður því baggi á sjóðnum.

Lausnin á vandamálinu liggur ekki í því að bjarga fólki þegar það er komið í vanskil, nær væri að koma með lausnir sem koma í veg fyrir að fólk lendi í vanskilum.  Miðað við þá lagasetningu sem farið hefur frá Alþingi sýnist mér að það væri t.d. hægt að setja lög upp á að vextir af lánum yrðu lækkaðir um 1%.  Sú aðgerð myndi ekki kosta ríkissjóð neitt, nema lægri vaxtatekjur.  Áhrifin á afborganir íbúðarkaupenda yrðu hins vegar meiri en áhrifin af því að tengja afborganir lána við launavísitölu.

Þegar verðtrygging var tekin upp fyrir tæpum þremur áratugum, þótti mjög gott að vextir væru 0,5-1%.  Þá höfðu vextir verið neikvæðir í langan tíma og sparifé brann upp í verðbólgunni.  Nú er samdráttur í þjóðfélaginu, allir verða að taka á sig tekjutap og auknar skuldir nema fjármagnseigendur.  Stjórnvöld tryggja að þeir missi ekki spón úr aski sínum.  Frekar er farin sú leið að fresta tekjum þeirra, en að láta þá missa þær.  

Það er óskiljanlegt af hverju þeir eiga ekki að taka á sig hluta af byrðinni.

Væri til góðs eða ills að ganga í ESB?

Öll umræða um hvort Ísland eigi að ganga í Evrópusambandið hefur verið frasakennd.  Staðreyndir málsins liggja ekki fyrir og hver áhrifin væru af inngöngu er mjög óljóst.  Eina leiðin til að komast að því hvað kosti og galla slíkt hefði er að skoða málin og þarf jafnvel að ganga svo langt að sækja um aðild til að það komi í ljós.

Eins og staðan er í dag, gilda fjölmargar af tilskipunum Evrópusambandsins hér á landi þannig að innganga myndi að því leiti ekki hafa mikil áhrif.  Sumir hafa jafnvel fengið glýju í augun vegna þess styrkjakerfis sem við myndum fá aðgang að við inngöngu.  Á móti kemur að við höfum haft sjálfstæða samninga við ríki utan Evrópusambandsins um milliríkjaviðskipti.  Við inngöngu í Evrópusambandið myndu þeir samningar falla niður og við yrðum að gangast undir samþykktir þess í utanríkisviðskiptum.  

Innganga í sambandið þýðir ekki sjálfkrafa stöðugleika, því við verðum að vinna heimavinnuna okkar til að svo verði.  Sumir hafa sagt að sveiflurnar geti jafnvel orðið meiri, þar sem við munum ekki getað hagað seglum eftir vindi, þar sem regluverk sambandsins veiti ekki slíkt svigrúm.

Ef við göngum þarna inn, verðum við að gera okkur grein fyrir því að við erum örsmá jaðarbyggð og áhrif okkar og skoðanir ekki veigameiri en þau áhrif sem smáþorp úti á landi hefur á stjórnun Íslands í dag.   Aðgangur að jaðarbyggðastyrkjum finnst mér ekki vera næg ástæða til inngöngu, það gerir okkur bara að ölmusumönnum.  Við sem höfum búið á Vestfjörðum þekkjum vel hvernig talað er um Vestfjarðaaðstoðina sem var fyrir 10 árum,  og fólst í lánum sem nær öll voru endurgreidd innan tveggja ára frá því þau voru tekin. Marti töluðu um Vestfirðinga sem ölmusumenn í mörg mörg ár á eftir, löngu eftir að búið var að greiða lánin upp að fullu, þó svo þeir hafi ekki fengið neitt gefins.

Göngum hægt um gleðinnar dyr.  Skoðum vandlega hvaða áhrif innganga í Evróðusambandið hefði áður en endanleg ákvörðun verður tekin.

Skref í átt að ESB væru jákvæð

Erfitt að þjóna tveimur herrum

Gunnar Páll komst vegna stöðu sinnar sem formaður VR og stjórnarformaður Lífeyrissjóðs verslunarmanna í þá vandræðalegu stöðu að sitja í stjórn Kaupþings. 

Sú skipan á stjórn lífeyrissjóða að þeir skuli skipaðir af atvinnurekendum annars vegar og stéttarfélögum hins vegar gerir það að verkum að fulltrúar stéttarfélaganna eru þar með orðnir að fulltrúum fjármagnseigenda.  Fjármagnseigendur eiga sér eitt markmið, það er að ávaxta féð sem mest á sem öruggastan hátt.  Þeir hagsmunir vilja oft stangast á við hagsmuni annarra, þar á meðal launamanna.

Lífeyrissjóðir eru sá sparnaður sem launþegar eru að leggja til hliðar til að nota þegar þeir leggjast í helgan stein og hætta að vinna.  Hagsmunir lífeyrisþega er að iðgjöld í lífeyrissjóð sé ávaxtað með sem bestum hætti.  Lífeyrissjóðirnir fara eftir ákveðnum reglum með hvernig eigninni er skipt milli skuldabréfa, ríkisskuldabréfa og hlutabréfa.  Hlutabréf gefa til lengri tíma mesta ávöxtun, en bera jafnframt mesta áhættu.  Hlutabréfaeign lífeyrissjóða er það mikil að þeir eiga oft á tíðum ráðandi hlut í þeim hlutafélögum sem eru á markaði, slíkri eign fylgir jafnframt sú ábyrgð að sitja í stjórn viðkomandi félags.

Þetta gerir það að verkum að fulltrúar stéttarfélags sem situr fyrir hönd félagsins í stjórn lífeyrissjóðs þarf að einnig gæta annarra hagsmuna en eingöngu launþeganna.  Framtíðarhagsmunir þeirra í formi lífeyrisgreiðslna eru þar í húfi.  Þegar upp koma mál, þar sem hagsmunir fjármagnseigandans (lífeyrissjóðsins) um að fjárfestingin beri ávöxt, stangast á við hagsmuni launþegans verða þeir að meta hvorir hagsmunirnir vegi þyngra. 

Gunnar Páll lenti í þessari erfiðu stöðu þegar hann sat í stjórn Kaupþings.  Það voru miklar fjárhæðir sem lífeyrissjóðurinn hafði fjárfest í félaginu og sú samþykkt sem stjórnin gerði á þessum tíma virtist til þess fallin að verja verðmæti fjárfestingarinnar, þó svo atburðir nokkrum vikum síðar hafi leitt til þess að þær urðu verðlausar.

Mér finnst Gunnar Páll vera meiri maður fyrir að viðurkenna opinberlega að hann hafi komið að þeirri umdeildu ákvörðun sem þarna var tekin og skýra hvaða forsendur lágu að baki ákvörðuninni.  Þetta sýnir að hann er sterkur maður í forystu VR.

VR flýtir stjórnarkjöri

Flugeldar og málning

Skrifaði í gær um að það væri að sjóða upp úr. 

Fólk verður að halda ró sinni, 

þolinmæðin er að þrjóta. 

Búið að bíða í 6 vikur eftir aðgerðum sem láta á sér standa.

Ríkisstjórnin verður að gefa smjörklípu til að róa almenning - helst meira. 

Það eru komnar 6 vikur síðan bankarnir féllu.  Á þeim tíma var lagt til að ríkisstjórnin færi frá og skipuð yrði ríkisstjórn með aðkomu allra flokka á þingi.  Slík stjórn hefði örugglega getað náð að gera meira, þar sem það hefði verið auðveldara að ná meirihlutafylgi við aðgerðir - sem ekki er farið að bóla á ennþá.  Það er ekki of seint að skipa nýja stjórn allra flokka - án þess að kosið verði strax.  Þingmenn og ríkisstjórn hafa misst umboð þjóðarinnar og því verður að kjósa innan árs.

Máluðu Valhöll rauða í nótt

Ábyrgð - eitthvað sem þú færð greitt er fyrir - aðrir mega axla hana

Hún er skrýtin tík, þessi pólitík.  Tryggðin við "Flokkinn" er meiri en tryggðin við þjóðina.  Það er verri glæpur að tala illa um flokksystkini sín en selja þjóðina í ánauð.  Þetta var það sem mér datt fyrst í hug, þegar ég heyrði af því að Bjarni Harðarson hefði sagt af sér þingmennsku. 

Vonandi er hann að leggja línurnar með að gerðum fylgi ábyrgð. Hann er að flytja okkur þau skilaboð  að ábyrgð sé ekki bara eitthvað sem greitt er fyrir þegar vel gengur, heldur að menn skulu standa og falla með ákvörðunum sínum og gjörðum eða aðgerðaleysi.   Hann er meiri maður fyrir að hafa axlað sína ábyrgð.

Fleiri mættu fara að fordæmi Bjarna.  Sumir menn virðast hafa komist upp með að skuldsetja þjóðina svo mikið að úr því virðist ekki verða leyst.  Aðrir hafa gasprað ógætileg orð í fréttaþáttum, sem spiluð hafa verið um allan heim, og hafa leitt til þess að Bretar virkjuðu lög um hryðjuverk gagnvart íslendingum og hafa gert menn að óábyrgum aðilum.  Ef þetta hefði verið einhver Jón eða Gunna hefðu þessi orð ekki skipt máli, en seðlabankastjóri verður að gæta orða sinna og ætti að hafa vit á því eftir að hafa verið forsætisráðherra í meira en 10 ár.  Svo reynsluleysi var ekki um að kenna.  Bankastjórarnir fengu greitt ríflega fyrir sína ábyrgð, en það virðist ekki einu sinni vera komin í gang rannsókn á hvort þeir hafi stýrt fyrirtækjum sem hafi farið út fyrir lögin.

Úrræðaleysi ríkisstjórnarinnar virðist vera algjört, en aðgerðarpakki hennar er ennþá leyndarmál, vegna þess að það er kannski búið að sækja um lán hjá IMF.  Stendur þjóðin því í óvissu með hvort og hverju má eiga von á á komandi árum.  Er einhver sem hefur tekið að sér að axla ábyrgð á þeim seinagangi sem virðist vera á afgreiðslu lánsins?  Eða er getuleysið slíkt að menn geta ekki einu sinni axlað ábyrgð á sjálfum sér og sýnt sóma sinn í að hleypa öðrum að stjórnborðinu. 

Ríkisstjórnin er að falla á tíma, þolinmæði þjóðarinnar er að þrotum komin og sú reiði sem menn fengu nasasjón af síðasta laugardag verður meiri með hverjum deginum sem líður án þess að nokkuð bóli á aðgerðum.  Þær skýringar að menn viti ekki hvað það er sem er að tefja málið eru illskiljanlegar og bera þess merki að það virðist ekki vera reynt að fylgja málinu eftir. 

Leyndin er slík að ekki einu sinni þingið fær að vita hvað er í gangi.  30. mars 1949 brutust út óeirðir á Austurvelli eftir slíkt leynimakk, þegar á Alþingi var ákvað að Ísland gengi í NATO.  Nú eru rúm 76 ár frá "Gúttóslagnum" sem var 9. nóvember 1932, en þá ákvað bæjarstjórnin í Reykjavík að lækka laun verkamanna í atvinnubótavinnunni í miðri kreppunni.  Í dag er farið að krauma verulega í fólki, með sama áframhaldi þarf líklega ekki nema lítinn neista til að upp úr sjóði.  Þá er ekki ólíklegt að þriðji bardagi lögreglu og almennings verði þarna við Alþingishúsið.

Almenningur vill fá svör og aðgerðir, óvissan er versti óvinurinn, hún veldur ótta og reiði.  Það er kominn tími til að gefa upp meira um áætlanir bæði aðgerðir og tímasetningar.

Engar útskýringar á frestun